FREUDYEN SÜRÇMELER
Merhaba değerli dostum. Küçük bir yaz arasından sonra tekrar haftalık yazılarımla Ne Haber’deki köşemdeyim.
Bu haftaki yazım psikanaliz serisinin ilk bölümü olacak. Peki nedir bu psikanaliz?
Psikanaliz, hepimizin adını az çok duyduğumuz Sigmund Freud’un geliştirdiği bir psikoterapi kuramıdır. Psikanaliz kuramına göre insanların ruhsal sorunlarının sebebi bilinçaltındaki çözülmemiş, bastırılmış çatışmalardır. Her insan hayatı boyunca yaşadığı birçok duygu ve düşüncesini bastırmış onu yok saymıştır. Fakat Freud’a göre bilinçaltına itilen hiçbir duygu ve düşüncenin yok olmaz ve farklı şekillerde mutlaka ortaya çıkarlar. Bazen ruhsal bir rahatsızlık, bazen rüya, bazen sebebini bilemediğimiz davranışlarımızla ve bazen de dil ve davranış sürçmeleriyle kendilerini gösterirler.
SÜRÇMELER
Çoğu insan dil sürçmelerinin basit bir dil hatası olarak değerlendirse de psikanalitik kurama göre dil sürçmeleri bilinçaltı dünyamıza dair önemli ipuçları barındırır. Örnek verecek olursak aslında hiç hoşlanmadığınız bir misafire kapınızı açarken ‘’Hoş geldiniz’’ demek yerine ‘’Hoşça kal’’ demek. Veya arkadaşlarına güvenmediği hâlde güveniyormuş gibi yapan birinin ‘’Hepiniz için gözümü kırpmadan ölebilirim.’’ demek yerine ‘’Hepinizi gözümü kırpmadan öldürebilirim.’’ demesi dil sürçmelerine örnek gösterilebilir. Dervişin fikri neyse zikri de odur atasözü de genellikle dil sürçmeleriyle alakalıdır. Freudyen sürçmeler dediğimiz sürçmeler dilin yanı sıra kendini yazılarımızda ve davranışlarımızda da gösterebilir. Örneğin cinsel anlamda arzu duyduğu bir kişiye mesaj yazan birinin cinsel çağrışım uyandıracak emojiler göndermesi bir yazı sürçmesi olabilir. Birey, sürçmeleri bilinçli olarak yapmamakta hatta yaptığının farkına sürçmeden sonra varmakta ve bundan dolayı utanç ve suçluluk hissedebilmektedir. İş yerindeki amirinin kendisini küçümsemesinden dolayı amirinden nefret eden bir memurun amirine gönderdiği resmi yazılarda ‘’arz ederim’’ yerine yanlışlıkla ‘’rica ederim’’ yazması da bir yazı sürçmesidir. Burada memur, amirine olan öfkesini, aşağılanmanın verdiği acı duygusunu bastırmış ve bu duyguyu yok saymıştır. Fakat Sigmund Freud’ün de dediği gibi: “İfade edilmemiş duygular asla ölmez. Diri diri gömülürler ve daha sonra daha çirkin yollardan ortaya çıkarlar.”
Bastırdığımız duyguların bir de davranış yoluyla nasıl çıktığına dair birkaç örnek vererek yazıma son vermek istiyorum. İşinden nefret eden birinin sık sık alarm kurmayı unutması, evliliğinde mutsuz olan birinin sürekli alyansıyla oynaması, evine giden birinin farkında olmadan aşık olduğu kişinin sokağına sapması gibi örnekleri de freudyen sürçmeler arasında gösterebiliriz.
Yine de unutmamak gerekir ki karşımızdaki insanın her hareketinden bir anlam çıkarmaya çalışmamız doğru değildir. Sürçmeler, insanın bilinçaltı mahzenine giden yolda küçük bir basamak olabilse de bir dedektif gibi her sürçmenin izini aramak insanlar arası ilişkilerimizi bozabilir.
Bir sonraki yazımda görüşmek üzere, hoşça bak zatına.
